[Boekreview] LEGO: Het verhaal van het speelgoed van de eeuw – leesvoer waarop je kunt bouwen

Ben jij naast een bouwer ook een boekenwurm? Op 13 oktober verscheen er een bijzonder boek dat alles te maken heeft met het plastic LEGO steentje en de familie die het bedacht. Alhoewel, het is nog maar de vraag of onze geliefde blokjes daadwerkelijk hun oorsprong in Denemarken hebben. Jens Andersen, een bekende Deense biograaf, vertelt je in LEGO: Het verhaal van het speelgoed van de eeuw boek het levensverhaal van de familie Kirk Christiansen. Florien ging met behulp van Xander Uitgevers op leesreis naar Billund, waar het allemaal begon.

De hardcover gele kaft van het boek LEGO doet al net zo stevig aan als de steentjes met dezelfde naam. Met zijn bijna 500 pagina’s, schept het boek hoge verwachtingen voor de lezer. De ondertitel Het Verhaal van het Speelgoed van de Eeuw doet mij als Adult Fan of LEGO instemmend knikken. Het rode steentje, evenals de duidelijke titel in koeienletters, maken direct duidelijk waar het hier om gaat: LEGO, de bouwsteentjes waarmee wij dagelijks de mooiste dingen bouwen.

You may say I’m a dreamer
But I’m not the only one
I hope someday you’ll join us
And the world will be as one

Vooraan in het boek geven de vier regels songtekst van Imagine, ooit geschreven door de muziekgrootheid John Lennon, direct de essentie weer van wat verder zal volgen: de droom van Ole Kirk Christiansen, die in 100 jaar tijd werd verwezenlijkt tot wat LEGO nu is.

Ter inleiding tref je ook de familiestamboom aan, met daarin dik gedrukt de hoofdrolspelers van het verhaal: Ole Kirk Christiansen, Godtfred Kirk Christiansen (zijn zoon), Kjeld Kirk Kristiansen (zijn kleinzoon), en diens kind Thomas Kirk Kristiansen, die slechts op het einde een kleinere rol vervult. Met name Kjeld komt veel aan het woord in het boek en wordt letterlijk geciteerd. Het is mooi te zien dat de auteur zo nauw heeft samengewerkt met de familie. Dat geeft het boek meer waarde.

In het voorwoord vertelt de biograaf Andersen hoe het boek tot stand is gekomen en hoe hij bepaalde termen en namen heeft gebruikt in het boek. Zo wordt Godfredt voornamelijk als GKC aangeduid en Kjeld gewoon als ‘Kjeld’, op verzoek van henzelf. Dit draagt ten positieve bij aan de leesbaarheid van het verhaal. Helaas is wel duidelijk merkbaar dat het voorwoord door een andere vertaler is behandeld dan de rest van het boek. Het staat vol kromme en vreemde zinnen en dat terwijl LEGO juist bekend staat als kwaliteitsproduct. Jammer!

De hoofdstukken van het boek zijn chronologisch geschreven en elk hoofdstuk vertelt over een decennium in het leven van de familie Christiansen (later Kristiansen), beginnende bij de jaren twintig van de vorige eeuw. Het boek doet vanaf het begin aan als een soort sprookje, waarin niet geschroomd wordt om superlatieven te gebruiken. Zwart-witte en kleurenfoto’s uit het archief van de familie Christiansen onderbreken hier en daar de tekst en verlevendigen het verhaal. De vele anekdotes zorgen voor een verhalend geheel dat makkelijk weg leest. Hoewel LEGO duidelijk is begonnen als speelgoed voor kinderen, is dit boek echter niet echt geschikt voor die doelgroep. De termen en bedrijfsprocessen die genoemd worden, zullen niet begrepen worden door een kind.

Zonder al te veel te verklappen, is dit LEGO boek vooral leuk vanwege de ontdekkingen die je gaandeweg doet. Je leest onder andere hoe het geloof een rode draad was in het leven van Ole Kirk, waar hij zijn idee voor LEGO vandaan haalde, over de vele malen dat zijn bedrijf verkeerde op de rand van faillissement, hoe het stadje Billund langzaam veranderde in hét speelgoedcentrum van Europa en over de vele ontwikkelingen van het LEGO-product richting een bouwmateriaal dat bleef (en blijft) inspelen op de doelgroep en de maatschappelijke vraag. Zo had Godfredt ooit een ‘vredespistool’ bedacht dat zeer goed verkocht, werd er voor een advertentie in 48 uur een LEGO-model gebouwd van de Berlijnse Muur toen die gevallen was en kwam er met de tweede golf aan Star Wars films een licentieovereenkomst met Lucasfilm, die LEGO weer winstgevend maakte.

Je voelt je nauwer verbonden met LEGO wanneer je leest over het noodlot dat de familie Christiansen meermaals treft. Verwoestende branden in de fabriek, maar ook onenigheid en meningsverschillen, het overlijden van moeder en later ook vader Ole Kirk, het tragische overlijden van de zus van Kjeld bij een auto-ongeluk en het moment dat hij hoorde chronisch ziek te zijn; het zijn allemaal persoonlijke gebeurtenissen die compassie opwekken. Ineens is de bijzondere LEGO-familie ook heel gewoon. Het boek voelt hierdoor erg persoonlijk.

Vanaf ongeveer halverwege de biografie wordt er veel gesproken over bedrijfsvoering en strategieën, personeelszaken en de achterliggende gedachte van LEGO. Dat is interessant, maar tegelijkertijd haalt het ook het tempo uit het verhaal. Bijzonder is het wel om erachter te komen dat LEGO in de jaren ’60 zich al bezig hield met zich richten op de AFOL. Ze maakten destijds al schaalmodellen met plattere stenen en een Modulex lijn waarbij kleinere stenen werden gebruikt, speciaal voor architecten en ingenieurs. Pas later kwamen er thema’s voor verschillende leeftijdsgroepen, zoals Fabuland, LEGOLAND Town, Castle, Space en LEGO Technic. De Minifigure werd speciaal voor meisjes bedacht. Zij hielden namelijk meer van rollenspellen en daar was het LEGO-figuurtje uitermate geschikt voor.

Het is mooi te lezen in het laatste deel van het boek hoe LEGO inclusiever is geworden. Daar gaat het steentjesbedrijf nog steeds mee door, maar het begon allemaal in 2005 met Mindstorms, gericht op volwassenen, en Friends in 2012, speciaal voor meisjes, nadat er eindelijk vrouwen aan de top kwamen binnen het bestuur. De LEGO-producten en projecten worden in de laatste hoofdstukken maar vluchtig omschreven. Het gaat duidelijk meer om de familie Christiansen en hun visie dan om het blokje zelf en de producten die daaruit voortgevloeid zijn. Dat is niet erg, maar ik had er graag toch meer over gelezen.

Wanneer je het LEGO-boek dicht vouwt, kun je tot slot nog maar één conclusie trekken.

Het boek LEGO: Het verhaal van het speelgoed van de eeuw maakt zijn verwachtingen grotendeels waar. Het is een interessant verhaal en eigenlijk wel een must-have voor in je boekenkast wanneer je als volwassene van LEGO houdt. Het is geen boek om in één ruk uit te lezen, maar het is goed geschreven en leest zo in een aangenaam tempo.

Ik werd persoonlijk vooral gegrepen door de onfortuinlijke gebeurtenissen en de ontstaansgeschiedenis aan het begin van het boek, wanneer Ole Kirk van een timmerbedrijf een innovatief speelgoedmerk maakt. De vele anekdotes, bijvoorbeeld over de directievideo met daarin Powerpoint-humor en een dansend bestuur, doen je af en toe grinniken en smaken naar meer. De kracht van LEGO, Het Verhaal van het Speelgoed van de Eeuw zit hem in die geestige korte verhaaltjes. Daardoor blijf je lezen.

Dat is tevens het gevoel dat blijft hangen na het uit lezen van het boek: meer! Je wilt direct meer op gaan zoeken over deze familie, waar ze nu precies woonden op de huidige kaart van Billund en of er wellicht oud beeldmateriaal te vinden is. Ook nostalgie komt om de hoek kijken wanneer je bij de hoofdstukken komt die over jouw kindertijd gaan.

Wat het boek ontbeert, zijn de nodige kritische noten. Er wordt veel gesproken over geweldige innovatie en gesmeten met superlatieven. Hoewel er tegenslagen zijn, komt het net als in een sprookje aan het eind weer allemaal goed. Het voelt zo alsof je maar één kant van het verhaal hoort. Het is daardoor niet echt een objectief boek, maar vooral een ode aan de familie Christiansen. Voor een LEGO-fan is dat echter niet zo erg.

Het einde van deze lofzang over LEGO komt wat abrupt – wellicht ook omdat het steentjesmerk nog steeds bestaat en in die zin het verhaal nog verder gaat. De toekomstvisie van het Deense speelgoedmerk kan echter in één zin worden omschreven: LEGO is van alle leeftijden en voor iedereen.